Wijn en olijfolie

Landbouwgif en medicijnen

Written by willemijn lindeboom 28/08/2023 6 reacties

We liepen dit weekend vrienden van ons, die iets verderop wonen, tegen het lijf. Ze waren net terug van twee weken vakantie aan zee en na wat kwebbelen over hoe warm het was geweest (erg warm!) en hoe heerlijk het aan zee is vergeleken met bij ons in het binnenland (heerlijk!), vroeg de man wat wij met de olijven van plan waren.

Dat zit namelijk zo. In deze tijd van het jaar begint Jan en Alleman flink tegen de olijfvlieg te spuiten. Onze vriend (en ook andere buren) vraagt het elk jaar wel een keer en elk jaar opnieuw leg ik met groeiend ongeduld uit dat wij absoluut geen gif gebruiken.

Helaas zijn we één van de weinigen. Van iedereen die wat olijfbomen heeft, gewoon voor de olijfolie voor eigen gebruik, horen we in deze tijd van het jaar, afhankelijk van het weer, voorspellingen over de olijfvlieg. Deze vlieg komt als de temperatuur niet te hoog is en als het vochtig is. Ik kan nog wel begrijpen dat een boer die olijfolie moet verkopen om rond te kunnen komen, gif gebruikt. Hobbyboeren zouden dat echter echt niet moeten doen, vind ik. Daarnaast krijgen echte boeren bijscholing over het gebruik van gif en hobbyboeren doen maar wat.

Na een week van elke dag minimaal 37 graden was voorspeld dat het gisteravond zou gaan plenzen (geen drup gevallen!) en dat het 20 graden zou worden. De zon schijnt momenteel volop, geen wolk te bekennen. Het waait alleen wel stevig.

De frantoio (olijvenpers) stuurt berichten over de vlieg naar al hun klanten, zowel de landbouwbedrijven als de individuen. Onze vriend krijgt ook deze waarschuwingen en neemt die bloedserieus. Hij is gisteren een paar uur gif over zijn olijfbomen gaan spuiten. Dat gif maakt alle insecten dood en ook veel kleine andere beestjes. Dat interesseert hem niet. Hij is alleen geïnteresseerd in zijn opbrengst olijfolie. Hij zegt dat hij in het voorjaar weekenden aan het snoeien is geweest en het gras onder de bomen meerdere keren heeft gemaaid en dat al dat werk niet voor niets kan zijn. Hij praat echte boeren na, alsof het werken buiten alleen werk is en geen hobby.

Toen hij zei dat het gif, dat men hier ‘medicijn’ noemt, na 40 dagen helemaal is verdwenen en dus geen kwaad doet aan onze gezondheid, moest ik mezelf echt inhouden om hem niet te beledigen. Ik vind dit soort korte termijn denken oerdom.

Ik dacht dat we inmiddels allemaal wel wisten dat onze gezondheid nogal sterk samenhangt met de gezondheid van alles om ons heen en dat gif spuiten grote gevolgen heeft voor onze omgeving. We hebben nauwelijks nog vogels afgezien van duiven, eksters en kraaien. Vuurvliegjes zien we bijna nooit meer. De olijfvlieg wordt elk jaar een groter probleem omdat er steeds minder natuurlijk evenwicht is (zonder vogels die die vliegen kunnen eten, zonder spinnen en hagedissen die ze vangen). Alles staat met elkaar in verband en vergt een langetermijnvisie. Maar … niemand hier wil naar mij luisteren en ze vinden mij zelfs behoorlijk irritant omdat ik niet in hun redenering meega.

Als klap op de vuurpijl kreeg ik voor de zoveelste keer te horen: als jij ziek bent neem je toch ook medicijnen? Een vergelijking die totaal niet klopt want het gif tegen de vlieg is geen medicijn. Niets of niemand wordt er beter van, het maakt alleen heel veel beestjes dood. Helaas gebruikt iedereen altijd deze achterlijke vergelijking om het gebruik van landbouwgif goed te praten.

Wij wachten zoals elk jaar gewoon af of we olijven kunnen oogsten. Ons plan tegen de olijfvlieg op de lange termijn is om meer en meer ‘inula viscosa’ (kleverige alant) tussen de olijfbomen te zetten. Hierin kan een plaag zitten die zich voedt op de larven van de olijfvlieg. Zo ook in de ‘spino di giuda’ (de valse christusdoorn), die heb ik op meerdere plekken geplant nadat ik er zaden van heb laten uitkiemen. Maar … voordat we hiervan het effect gaan zien zullen er nog wel wat jaren nodig zijn. Ik weet dat het bijna zinloos is omdat wij de enigen zijn die deze planten gebruiken en rondom ons zullen er steeds meer olijfvliegen zijn. Maar, wie weet kan ik af en toe iemand overtuigen van deze aanpak.

Hagelbui

Written by willemijn lindeboom 12/05/2023 4 reacties

Vanmiddag begon het erg donker te worden, daarna vielen er wat dikke druppels en niet veel later kwam er hagel uit de lucht vallen. Dat gebeurt wel vaker. De bui trok over en ik was al opgelucht dat de hagel mee was gevallen, toen de bui terugkwam, of het grote broertje ervan kwam voorbij.

Dit is het resultaat … mijn pot met basilicum en komkommers.

In de moestuin zijn veel tomatenplantjes gehalveerd, bijna al mijn bloemen zijn kapot gehageld, mijn druiven hebben tweederde van hun blad verloren en de kiwi’s hebben overal diepe scheuren in hun bladeren die heel sneu nog aan de plant bungelen.

Een kleine groene ravage dus.

Gelukkig hoef ik mijn geld niet met mijn groenten en fruit te verdienen. Het is maar mijn hobby en ik kan gewoon basilicum en tomaten in de winkel kopen mochten de mijne de strijd opgeven. Ik vermoed echter dat ze heel hard hun best gaan doen om snel nieuwe blaadjes te maken.

Bijzondere mensen, Wijn en olijfolie

Geduld … pazienza

Written by willemijn lindeboom 09/12/2022 2 reacties

Je hebt van die mensen waar je eindeloos veel geduld voor op moet brengen. Geduld is een schone zaak, maar verre van mijn sterkste punt.

Al een paar dagen probeerde ik wijn te bestellen bij een coöperatie in Piemonte. Erg lekkere wijn! De mailwisseling ging prima, tot dat ineens niet meer zo was. Mijn mails kwamen duidelijk niet bij hen aan. Ze belden mij maar ik kon niet opnemen. Het werd een ochtend heen en weer bellen zonder resultaat. Ik belde en de betreffende mevrouw was er niet en zij belde terug en ik zat in een les. Dat tot 4 keer toe. Super irritant natuurlijk.

Toen we elkaar eindelijk te pakken kregen had ik een zwaar vermoeide stem aan de lijn, die mij duidelijk maakte dat ik volgens haar niet meewerkte. Het gespeelde geduld droop ervan af terwijl ze tegen mij sprak alsof ik een stout meisje van twee was. Zo’n toontje werkt bij mij niet opperbest. Mijn neiging is om in de aanval te gaan, maar ik hield mij in, met kromme tenen.

Ze vroeg mij de mail nogmaals te sturen, maar ditmaal naar het juiste adres. Ik had altijd het juiste adres gebruikt uiteraard, maar stuurde mijn mails opnieuw terwijl we aan de telefoon zaten. Ze kreeg niets binnen. Ik stuurde ze naar een ander email adres en die kreeg ze ook niet binnen. Ik stuurde ze van een ander email adres van mij en die kwamen ook niet door. Mijn conclusie was dus dat ze een probleem met hun mail hadden. Dat werd stellig ontkend onder luid toenemende zuchten en klaagzang.

Ik was er helemaal klaar mee en stond op het punt de order helemaal te annuleren, toen ze ineens zei dat er een mail van mij binnen was gekomen. Daarna werd ze plotseling nijdig want er kwamen nog 4 mails binnen van mij, allemaal dezelfde!

Welja … ik kreeg op mijn donder omdat ik 5 dezelfde mails had gestuurd … iets dat ze mij 10 minuten daarvoor met klem had gevraagd te doen. Alzheimer? Stress?

Met grote zelfbeheersing heb ik mezelf in kunnen houden. Ik heb gevraagd of alles OK was nu. Ze hield op met zuchten en deed ineens weer vriendelijk en zei dat alles nu OK was.

Daar ga ik binnenkort hopelijk een lekker glas wijn op drinken!

Wijn en olijfolie

Olijven plukken … het is weer zover!

Written by willemijn lindeboom 20/10/2022 3 reacties

Ooit begon iedereen eind oktober op z’n vroegst met plukken, maar dit jaar zijn velen afgelopen weekend al begonnen (15 en 16 oktober). Zo ook wij! Momenteel hangen de olijven er nog mooi bij, maar de olijvenvlieg (die eitjes in olijven legt waardoor die kapot gaan zodra er larven uitkomen die de olijven van binnen opeten) vliegt fanatiek rond, dus binnenkort is het te laat.

We hebben enorm ons best gedaan om in een weekend zoveel mogelijk olijven te plukken. De pers waar we altijd naartoe gingen is failliet gegaan en overgenomen door een groot bedrijf die alleen nog hun eigen olijven persen … wat rondvragen gaf ons twee alternatieven. Bij de beste pers kun je echter alleen terecht als je minimaal 300 kg olijven hebt. Heb je minder dan gooien ze jouw olijven bij andere olijven en dan krijg je niet jouw eigen olie. Dat is dus jammer, want je weet niet hoelang die andere olijven al geplukt zijn (hoe langer, hoe slechter de kwaliteit van de olie) en of er gif is gebruikt.

We hadden 17 kratten olijven en dat bleek precies 400 kg te zijn. Helaas is de opbrengst olie erg laag, maar dat is te verwachten als je zo vroeg plukt. We hadden iets meer dan 9% en dat is ongeveer 36 kilo olie hetgeen ruim 38 liter is.

Dat kan veel lijken, maar wij gebruiken per jaar meer olijfolie dan dat.

Dit weekend gaan we door met plukken, maar de volste bomen hebben we inmiddels gedaan dus nogmaals 400 kilo gaan we niet halen, maar we hopen op 200 kilo want dat is bij de andere olijfpers (de tweede keuze) het minimum dat ze accepteren. Zondagavond kunnen we de olijven daar afleveren en maandag krijgen we onze olie.

Hierboven zie je onze 400 kilo olijven, allemaal met de hand geplukt (we zijn zo ongeveer de enigen die dat nog zo doen, iedereen heeft tegenwoordig van die lange stokken met bewegende top waarmee de olijven uit de bomen worden geslagen). Wij houden stug vol de olijven met de hand te plukken zodat ze niet beschadigd worden. Het werk is echt leuk op deze manier en de olie is van iets betere kwaliteit.

Elke avond eten we nu uiteraard bruschetta met onze verse olie en we drinken er wat van onze eigen wijn van vorig jaar bij. Eeuwenlang was dit niet meer dan normaal voor iedereen op het platteland … maar wij zijn de koning te rijk!

Bijzondere mensen, Wandelen Toscane, Wijn en olijfolie

Kilte in de vallei

Written by willemijn lindeboom 27/09/202227/09/2022 1 reactie

We waren weer n’s een korte wandeling aan het maken toen we langs een grote moestuin liepen, in een vallei, midden tussen allemaal wijngaarden op de heuvels eromheen. We lopen er vaak langs, maar hadden er nooit iemand gezien.

Deze keer was er echter een man wat water aan het geven. Zijn tractor stond bij de put en gaf luid ronkend elektriciteit aan de pomp. Zoals we wel vaker doen maakten we een praatje. Hij bleek de eigenaar van alle wijngaarden rondom de moestuin en ook van de wijngaarden verderop. Hij vertelde honderduit. Ik begon het koud te krijgen. In een vallei is het vochtiger en dus voelt het een paar graden kouder aan, wist de beste man mij te vertellen met een air van: stel je niet aan!

Na een tijdje kwam er een 4×4 de heuvel afzetten. Het was de vrouw van deze man. Ze kwam wat groente en fruit halen voor het eten. Voor ik het wist had ze een meloen geplukt en haar man instructies gegeven die in stukken te snijden en ons een stuk te geven. De meloen was nog niet helemaal rijp, maar wel al lekker. Ze probeerde een andere meloen in de hoop dat die wel rijp zou zijn, maar die was nog minder rijp. Het is duidelijk moeilijk om van buiten te zien of een meloen rijp is. Daar heb ik ook altijd moeite mee.

Al met al erg vriendelijk dat ze hun meloenen met wildvreemden delen, hoewel ze inmiddels wisten wie we waren en waar we wonen. Toch gaven ze mij een kille indruk door de dingen die ze vertelden en wellicht omdat ik het echt koud had, maar dat werd gewoon genegeerd.

Wat vertelden ze dan? Ze vertelden over hun manier van druiven verbouwen en olijven (op gif werd niet bespaard en was een prachtige uitvinding – om zoveel mogelijk geld te kunnen verdienen), over hoe ze een vos de wereld uit hadden geholpen nadat die voor de tweede keer probeerde hun kippen te eten (de eerste keer was hij erin geslaagd). Uiteraard snap ik dat, maar je kunt ook de kippen beter beschermen in plaats van de vos een kopje kleiner te maken.

Toen ze over de nieuwe tendens van ‘0 km’ begonnen, over hoe belachelijk dat is, was ik er wel klaar mee om als publiek te dienen. Ik begrijp dat ze hun wijn en olie over de hele wereld verkopen, maar toch is ook het idee om zoveel mogelijk lokaal te consumeren volgens mij een heel goed idee. De hoogste tijd dus om door te lopen. Ik had het steenkoud gekregen dus had echt een goede smoes! Wat een kille maar toch ook vriendelijke mensen en vallei!

Wijn en olijfolie

Iedereen is druiven aan het ‘plukken’

Written by willemijn lindeboom 15/09/2022 5 reacties

In Toscane (in elk geval wel bij mij in de buurt) kun je momenteel geen weg nemen zonder een lange file te vinden achter een tractor die een kar vol druiven naar de ‘Cantina Sociale’ brengt (of op de terugweg daarvan is). De Cantina Sociale is een grote wijnmaker die de druiven uit de hele buurt tot wijn verwerkt. In dit gebied heeft bijna elk stadje er een.

De Cantina Sociale van Montespertoli … een wijnfabriek!

Het oogsten gaat bijna altijd met een grote machine tegenwoordig. Dat ziet er bijvoorbeeld zo uit:

Deze machines gaan uiteraard erg snel vergeleken met mensen die met een schaar elke tros los moeten knippen. De wijn die je krijgt na machinaal oogsten, kan echter niet van goede kwaliteit zijn.

Wie wel n’s druiven heeft geplukt, weet namelijk dat sommige trossen verrot zijn of deels verrot. De machine maakt geen onderscheid en alles wat in de wijngaard is op het moment dat de machine langsgaat, wordt deel van de wijn. Dat wil zeggen ook alle beestjes die rondom de trossen leven of er toevallig even langskwamen. Nou wordt er zoveel gif in de wijngaarden gebruikt, dat het misschien met die hoeveelheid beestjes nog wel meevalt, maar wat er leeft en loopt, verdwijnt in de wijn.

Nou heb ik af en toe wijnmakers bezocht die keihard beweren dat machinaal oogsten geen enkele invloed heeft op de kwaliteit van de wijn, dat het zelfs beter is (kan me niet herinneren waarom). Echter, alle betere kwaliteit wijnen worden uiteraard met de hand geplukt.

Ik heb deze week de buren een paar uur geholpen met plukken. Waar ik bij mijn druiven elke tros inspecteer en de rotte en onrijpe druiven eruit haal, gebruiken de buren bijna alles. Ze knippen het verrotte deel uit een half verrotte tros, dat wel, maar de verrotte druifjes her en der gaan ook gewoon in de wijn. Toch is dat al beter dan een machine zou doen, maar volgens mij is het jammer. Iets betere selectie van de druiven zou de wijn direct lekkerder maken. Ze hebben echter haast, ze willen in maximaal een dag klaar zijn en ze vinden de wijn lekker genoeg zoals ze die al hun hele leven maken.

Wijn en olijfolie

Eerste gisting in grote vat

Written by willemijn lindeboom 09/09/2022 1 reactie

Zoals ik had geschreven in mijn vorige blog hadden we het grootste deel van onze oogst in een open vat van 230 liter gedaan voor de eerste gisting (die heet ‘spontane gisting’). Dat ging als een tierelier! Na een dag was het echt warm en het bubbelde als een gek.

Ik gebruik een bord om de schillen een paar keer per dag door de rest van de wijn te roeren. Dat bord blijft op de schillen liggen en is dus het teken dat er gisting plaats vindt, want er is opwaartse druk.

Tot mijn schok was die druk ineens helemaal weg. Het bord zonk als een baksteen. We moesten dus zo snel mogelijk de druiven persen en het sap in afgesloten containers doen met waterslot. Na het werk gingen we ijverig en hongerig aan de slag (we hadden besloten niet eerst te eten omdat we daarna erg weinig energie meer over zouden hebben en daarnaast heeft het wel wat om voldaan de dag af te sluiten met een goede maaltijd).

We hebben heel klein persje voor een paar kilo materiaal, maar met een handig idee van mijn vriend konden we deze pers waanzinnig snel gebruiken. De pers heeft namelijk normaal gesproken een container waar het sap door een pijpje uitstroomt en dat raakt al snel totaal verstopt. Door die container weg te laten en de pers in een grote bak te zetten, raakte er niets verstopt en konden we in drie uur tijd alles persen.

Nu staan er twee grote damigiane met een goedje erin dat hopelijk wijn gaat worden. We hebben ze iets te vol gedaan, dus nu bubbelen ze een klein beetje over, maar dan weten we in elk geval zeker dat er geen zuurstof bijkomt.

De ‘mosto’ (het sap van de geperste druiven) was alvast lekker. Niet alles paste in de twee grote buikflessen dus na het gedane werk hebben we bij onze late maaltijd van de mosto genoten.

Links de twee damigiane van elk 54 liter en rechts eentje met de spontane gisting van ons laatste magere oogst

Nu hebben we nog zo’n 80 liter wit dat we moeten persen. Dit zit in een vat voor olie, met een kleinere opening en er komt dus veel minder zuurstof bij waardoor de eerste gisting langzamer gaat. Althans, dat is onze theorie. Het open vat was in korte tijd uitgegist en deze witte wijn blijft maar doorgaan. Een volgende keer gebruiken we dus niet nogmaals dat grote open vat, want dat ging echt te snel.

Normaal wordt witte wijn na een paar uur van de schillen gehaald, maar wij willen juist een lange gisting zodat alle goede bestanddelen van de schillen in de wijn terechtkomen en deze dus hopelijk rijk van smaak is en ook lang meegaat zonder sulfiet toe te moeten voegen. Wij maken dus, als het goed gaat, een zogenaamde ‘orange wine’.

Wijn en olijfolie

Wijn maken – tweede jaar

Written by willemijn lindeboom 08/09/2022 3 reacties

Na de hete en droge zomer die we hebben gehad, waren de druiven al vroeg zoet. Met zoete druiven kun je wijn maken, dus we besloten te beginnen met druiven plukken.

We waren de eersten in dit gebied en kregen dus uiteraard wat commentaar. Echter, wij hadden sterke argumenten om toch door te gaan. Punt één: als we niet snel oogsten, eten de reeën alles op waar ze bij kunnen (we laten de bramen opzettelijk staan, maar die overwoekeren niet alles). Punt twee: wij spuiten helemaal niet en na de regen die we vanaf half augustus hebben gehad, is de kans groot dat een deel van de druiven gaat schimmelen.

Dit is de tweede keer dat we wijn maken (natuurlijke manier, zonder wat dan ook toe te voegen). Wij zijn dus echt beginnelingen en dan is het vrij eng om iets anders te doen dan alle anderen (hoewel wij ook de enigen in onze buurt zijn die niet spuiten en geen sulfiet toevoegen bij het wijn maken, dus we zijn al uniek). We hebben onze grote onzekerheid opzij geschoven en zijn gewoon aan de slag gegaan. Per slot kunnen we er altijd iets van leren en als de reeën alles opeten hebben we er helemaal niets aan.

We begonnen met een stukje wijngaard waar bijna geen bramen staan. Dat zijn allemaal witte druiven en we besloten dus dit jaar witte wijn te maken (vorig jaar hebben we alles door elkaar gemengd). Na een dag plukken en de druiven van hun steeltjes halen en met de voeten persen, hadden we ongeveer 80 liter. Dat schoot niet op. We hadden nog heel veel meer druiven te plukken.

Even zoeken op internet naar een handmatige ‘pers- en ontsteelmachine’ kwamen op iets prachtigs uit en besloten het te kopen, in de verwachting dat we elk jaar wel wat wijn zullen maken en de investering dus echt de moeite waard zal zijn.

Het weekend erna gingen we verder met plukken. Ditmaal rood en wit door elkaar heen. Met lange broek en stevig overhemd konden we ons redelijk tegen de bramen verdedigen. Veel druiven waren al opgegeten, maar we hadden toch een flinke oogst (vergeleken met vorig jaar). In een half uurtje zat dat, met hulp van onze nieuwe aanwinst, allemaal in een grote open ton van 230 liter om te kunnen gisten.

Onze gistende druiven. Het bordje gebruik ik om de schillen een paar keer per dag onder te dompelen en de beker om het laken uit het vat te houden.

We zagen duidelijk dat de rode druiven erg in trek zijn bij de reeën en de witte veel minder. Ik vermoed dat ze de witte druiven niet goed kunnen zien en de rode wel.

Wéér wat geleerd!

We hadden nog één wijngaard te gaan, behoorlijk overwoekerd, dus we besloten nog een week te wachten met oogsten van die laatste druiven. Dat bleek weer een fout … want het waren vooral rode druiven en de week erna was nóg meer opgegeten en een ander deel ook al half verrot. We hebben gered wat we konden redden en na uren plukken en druiven uitzoeken, hadden we een magere 20 liter (schatting, het zit in een damigiana, zo’n grote ronde buikfles en die is nog niet tot de helft gevuld).

Het houdt een mens wel bezig! Maar we hebben er enorm veel plezier in en het resultaat van vorig jaar was goed genoeg om vol moed door te gaan met leren!

Bijzondere mensen, Wijn en olijfolie

Alle wilde dieren …

Written by willemijn lindeboom 07/09/2022 1 reactie

We waren een stukje gaan wandelen toen een man uit de buurt, waar we wel vaker een kletspraatje mee maken, op z’n scooter voorbij kwam. Hij stopte en zette de motor uit. Hmmmm blijkbaar had hij echt zin in een praatje!

Na wat over en weer over het weer en de schade van de onweersbui zaterdag … De bliksem is bij ons ingeslagen, op de meter, die is van de muur geknald. De elektriciteitsmaatschappij kwam binnen 1,5 uur en hebben een nieuwe geïnstalleerd waarna alles het weer deed, afgezien van het alarm. Erg veel geluk gehad!

Daarna nog wat over de olijfvlieg (is ie er, gaat ie komen?). De buur is echt boer, al zijn hele leven. Een kleine druivenproducent en hij heeft ook olijfbomen, dus hij weet altijd wel wat over de plagen die er al dan niet zijn. Hij spuit ook vol overtuiging zoveel gif als nodig is om niets van zijn opbrengst te verliezen.

Toen kregen we het over de druiven. Wij hebben alles al geplukt omdat anders de reetjes ons voor zijn. Ze hadden nu alle rode druiven al opgegeten die niet door bramenstruiken zijn omgeven. Ik zei tegen de man dat ze blijkbaar onze druiven lekkerder vinden, want wij spuiten niet.

Hij haalde rustig zijn schouders op en zei ijzig kalm: “ze moeten ze allemaal afmaken, alle wilde dieren moeten worden afgemaakt en die gekken die van dieren houden die moeten ze maar in een omheind park gaan bekijken”.

Klare taal … !

Moestuin Toscane, Wijn en olijfolie

Olijfbomen snoeien

Written by willemijn lindeboom 07/04/2022 1 reactie

Het is weer zover … we zijn volop aan het snoeien. Elk jaar snoeien we onze olijfbomen zodat alle takken zoveel mogelijk licht en lucht krijgen.

Dit jaar gaat het snoeien redelijk snel omdat we in de afgelopen jaren onze bomen (die waren verwaarloosd en dus huizenhoog waren) langzaam tot een normale hoogte hebben teruggebracht. We hebben hout voor jaren!

Een aantal bomen staat in de omheining van de kippen en die zijn bijzonder nieuwsgierig. Tijdens het snoeien moet ik goed oppassen dat ik niet over ze struikel en dat er geen grote takken keihard naar beneden storten.

Werken met kippen om je heen is heel ontspannend. Ze maken prettige geluiden, zacht geklok dat tevredenheid uitstraalt. Af en toe is er ruzie, maar dat is altijd binnen een halve minuut weer voorbij. Het zou wellicht een idee kunnen zijn voor mensen met stress om naar onze kippen te luisteren, maar dat terzijde.